𝐃𝐞𝐤𝐥𝐚𝐫𝐚𝐬𝐲𝐨𝐧 𝐓-𝐉𝐨𝐞 𝐙𝐞𝐧𝐧𝐲 : 𝐝𝐞̀𝐲𝐞̀ 𝐬𝐚 𝐚𝐭𝐢𝐬 𝐥𝐚 𝐝𝐢… 𝐠𝐞𝐧 𝐬𝐚 𝐥𝐢 𝐩𝐚 𝐝𝐢

𝘋𝘦𝘱𝘪 𝘥𝘪𝘮𝘢𝘯𝘤𝘩 29 𝘫𝘦𝘯 𝘢𝘯, 𝘺𝘰𝘯 𝘷𝘪𝘥𝘦𝘺𝘰 𝘬𝘰𝘵𝘦 𝘛-𝘑𝘰𝘦 𝘡𝘦𝘯𝘯𝘺 𝘵 𝘢𝘱 𝘳𝘦𝘱𝘰𝘯𝘯 𝘢𝘬𝘪𝘻𝘢𝘴𝘺𝘰𝘯 𝘔𝘢𝘺𝘦𝘴𝘵𝘸𝘰 𝘙𝘪𝘤𝘩𝘪𝘦 𝘴𝘰𝘶 𝘴𝘦̀𝘯 𝘭𝘢𝘯 𝘢𝘱 𝘧𝘦̀ 𝘨𝘸𝘰 𝘷𝘢𝘨 𝘴𝘰𝘶 𝘳𝘦𝘻𝘰 𝘺𝘰. 𝘗𝘢𝘸𝘰̀𝘭 𝘭𝘪 𝘺𝘰 𝘵𝘦 𝘬𝘭𝘦̀ 𝘦𝘱𝘪 𝘧𝘳𝘢𝘱𝘢𝘯 : « 𝘒𝘰𝘯𝘱𝘳𝘢𝘯𝘯 𝘬𝘦 𝘯𝘰𝘶 𝘱𝘢 𝘨𝘦𝘯 𝘮𝘦𝘯𝘮 𝘬𝘪𝘭𝘵𝘪 𝘢𝘷𝘦̀ 𝘸, 𝘬𝘪 𝘭𝘦𝘷𝘦 𝘯𝘢𝘯 𝘛𝘳𝘰𝘱𝘪𝘤𝘢𝘯𝘢 / 𝘚𝘦𝘱𝘵𝘦𝘯 𝘺𝘰𝘶𝘯 𝘥𝘪𝘷𝘪𝘻𝘦 𝘢𝘬 𝘭𝘰̀𝘵. 𝘕𝘰𝘶 𝘮𝘦𝘯𝘮 𝘯𝘰𝘶 𝘱𝘢 𝘨𝘦𝘯 𝘬𝘪𝘭𝘵𝘪 𝘴𝘢. » 𝘔𝘦𝘯 𝘴𝘪 𝘢𝘯𝘱𝘪𝘭 𝘧𝘢𝘯𝘢𝘵𝘪𝘬 𝘸𝘦̀ 𝘭𝘢𝘥𝘢𝘯 𝘭 𝘺𝘰𝘯 𝘷𝘦𝘳𝘪𝘵𝘦 𝘮𝘪𝘻𝘪𝘬𝘢𝘭, 𝘭𝘪 𝘦𝘯𝘱𝘰̀𝘵𝘢𝘯 𝘱𝘰𝘶 𝘯 𝘱𝘳𝘢𝘯 𝘥𝘪𝘴𝘵𝘢𝘯𝘴, 𝘨𝘢𝘥𝘦 𝘱𝘪 𝘧𝘰𝘯, 𝘦𝘱𝘪 𝘱𝘰𝘻𝘦 𝘵𝘦̀𝘵 𝘯𝘰𝘶 𝘬𝘦𝘴𝘺𝘰𝘯 : 𝘬𝘪𝘴𝘢 𝘬𝘪 𝘬𝘢𝘤𝘩𝘦 𝘥𝘦̀𝘺𝘦̀ 𝘥𝘦𝘬𝘭𝘢𝘳𝘢𝘴𝘺𝘰𝘯 𝘴𝘢 𝘢 ?

Malerezman, mwen konstate anpil moun ap pran pawòl T-Joe Zenny a ak yon senplisite ki ekzajere, san yo pa chèche konprann sa l ap di nan fondalnatal li. Yo pran li nan premye degre, jan li sòti :

« Konprann ke nou pa gen menm kilti avè w, ki leve nan Tropicana / Septen youn divize ak lòt. Nou menm nou pa gen kilti sa. »

Pawòl sa yo pa egziste nan yon vid. Yo fèt nan mitan yon rivalite k ap vin pi pèsonèl ant 2 gwo figi mizik ayisyen an. Men sa ki ta dwe enkyetan, se pa repons lan li menm, men orijin ideyolojik li, ak jan li lonje dwèt sou Richie, epi ak ekstansyon, tout yon rejyon, kòm « trè kiltirèl ».

Gen moun ki panse T-Joe jis di verite a sou diferans ant gwoup mizikal yo. Men se la danje a ye. Si nou pa reflechi pi fon sou diskou a, nou riske rate sans pi pwofon li epi kite pwoblèm lan agrave.

𝗦𝗲 𝗽𝗮 𝘁𝗼𝘂𝘁 𝘀𝗮 𝗼𝘂 𝘁𝗮𝗻𝗱𝗲 𝗸𝗶 𝗸𝗹𝗲̀ 𝘁𝗮𝗻𝗸𝗼𝘂 𝗱𝗹𝗼

Lè T-Joe site Tropicana ak Septentrional, li pa sèlman mete aksan sou diferans estil mizikal. Li trase yon lyen dirèk ant orijin jeyografik Richie (Okap, Nò peyi Dayiti) ak karaktè li, konpòtman li, ak konfli yo genyen. Li pa jis ap fè yon analiz sou Mayestwo Klass la, li ap eseye esplike Richie sou kote li soti.

Sa a pa yon kritik pèsonèl ni yon analiz mizikal ankò. Se yon jeneralizasyon kiltirèl, yon jijman sou orijin ak karaktè, ki blame yon rejyon kòm rasin yon pwoblèm. Se tankou li di : « Ou pa ka aji lòt jan, paske ou se moun Okap ». Yon pawòl konsa tonbe nan atak etnik, menmsi li pa parèt agresif sou fòm. Li se yon deklarasyon ki minimize, maske, epi mete etikèt sou tout yon zòn ak tout moun ki soti ladan l.

𝗬𝗼𝗻 𝗽𝗮𝘄𝗼̀𝗹 𝗸𝗶 𝗽𝗼𝘁𝗲 𝗽𝗹𝗶𝘀 𝗽𝗮𝘀𝗲 𝗹𝗶 𝗽𝗮𝗿𝗲̀𝘁

Nan tout sosyete, diskou piblik yo pa janm inosan. Atis yo, kòm figi enfliyan, gen yon pouvwa fòmatè. Se pou sa, nou pa ka jeneralize sou baz kilti rejyonal, ni fè etikèt sou konpòtman moun daprè kote yo sòti.

Nou pa kwè T-Joe Zenny te vle di nou se Richie « sèlman » kòm sipèsta nan HMI la ki gen konpòtman sa l ap tante denonse a. Jamè. Menmjan tou chantè Kreyòl-la pa ka mete nan tèt li l ap izole majonjon Klass la akoz orijin li, fè pase yon mesaj kote « moun ki soti Okap toujou konsa ». T-Joe mete tout yon zòn nan menm panye zoranj li estime ki pouri a, epi se konsa stigmatizasyon kiltirèl pran nesans. Se sa yo rele yon pawòl ki « sanble senp men ki chaje ».

𝗗𝗶𝘃𝗶𝘇𝘆𝗼𝗻 𝗽𝗮 𝘀𝗲̀𝗹𝗺𝗮𝗻 𝗮𝗻𝘁𝗿𝗲 𝗮𝘁𝗶𝘀, 𝗹𝗶 𝗮𝗻𝘁𝗿𝗲 𝗹𝗮𝗸𝗮𝘆 𝗳𝗮𝗻𝗮𝘁𝗶𝗸 𝘆𝗼 𝘁𝗼𝘂

Rezo sosyal yo temwen yon lavalas pawòl piman bouk, men pi grav toujou, yo temwen ralantisman respè ant fanatik, divizyon sou baz zòn, epi menm menas. Si nou pa regle langaj atis nou yo, nou riske fè mizik tounen sous divizyon peyi a menm pase politik.

Nan yon HMI ki deja fragil ak chaje tansyon pèsonèl, pawòl tèt anba T-Joe Zenny an kapab mete plis dife sou lwil konfli endistri a.

Deklarasyon sa a pa sèlman chita sou Richie, men li ka leve divizyon, yigyang ak revanch ant fanatik ak atis ki soti nan gran Nò ak sila ki soti nan gran Sid. Se pa jis yon diferans opinyon, men yon divizyon potansyèl sou baz orijin.

HMI la deja ap soufri. Sa l bezwen se kolaborasyon, inovasyon, epi yon lespri rasanble. Nou pa ka tolere deklarasyon ki divize moun daprè orijin, ni mennen chay pre-jije sou do kilti rejyonal yo.

𝗠𝗲𝘀𝗮𝗷 𝗽𝗼𝘂 𝗽𝗶𝗯𝗹𝗶𝗸 𝗹𝗮, 𝗳𝗮𝗻𝗮𝘁𝗶𝗸 𝘆𝗼…

Nou bezwen pi bon kapasite analiz. Se moman pou nou aprann pa limite tèt nou ak sa nou tande dirèk. Se devwa nou kòm sitwayen, kòm entèprèt sosyal, pou nou li « sa moun di a, san yo pa di l dirèk ». Lè nou manke fè sa, nou vin repete pre-jije, n ap ankouraje stigmatizasyon, epi nou mete tèt nou pilwen reyalite nasyonal la.

Fanatik yo gen dwa defann atis yo. Men defann pa dwe fèmen lespri. Li lè pou nou aprann li sa ki di a, men tou sa ki enplike ladann. Nou dwe mande atis nou yo plis matirite nan diskou yo, epi nou menm kòm piblik, dwe sispann aplaudi pawòl ki ka detwi rasanbleman. Se pa tan pou nou mete dife sou flanm, se tan pou nou soufle sou li, pou nou rebati amoni ak respè youn pou lòt.

Atis yo gen mikwo. Men chak fraz yo pote pwa. Epi pwa sa, pafwa, ka kraze plis pase li leve. Mizik se yon zouti libète, pa fè l tounen zam divizyon.

🖊️ 𝘿𝙞𝙚𝙪𝙙𝙤𝙣𝙣𝙚́ 𝘿𝙖𝙣𝙩𝙤𝙧 𝙎𝙏 𝘾𝙔𝙍, 𝙟𝙤𝙪𝙣𝙖𝙡𝙞𝙨, 𝙤𝙗𝙨𝙚̀𝙫𝙖𝙩𝙚̀ 𝙠𝙞𝙡𝙩𝙞𝙧𝙚̀𝙡, 𝙥𝙖𝙩𝙞𝙯𝙖𝙣 𝙖𝙢𝙤𝙣𝙞 𝙣𝙖𝙣 𝙃𝙈𝙄